Το κουνούπι ανήκει στην τάξη των διπτέρων και στην οικογένεια Culicidae. Υπάρχουν περίπου 3500 είδη κουνουπιών σε όλο τον κόσμο. Τα είδη που προκαλούν ανησυχία στο περιβάλλον μας και μεταφέρουν ασθένειες ανήκουν στα γένη Anopheles, Aedes και Culex.

Το γένος Anopheles είναι φορέας της ελονοσίας και της εγκεφαλίτιδας. Το γένος Aedes, γνωστό ως κοινό κουνούπι, είναι ευρέως διαδεδομένο στην ελληνική επικράτεια. Τέλος, το γένος Culex είναι φορέας του κίτρινου πυρετού.

Το μήκος του σώματος του κουνουπιού κυμαίνεται από 3 έως 9 χιλιοστά, ανάλογα με το είδος. Έχει λεπτό, μακρύ σώμα με λεπίδες, λεπτά μικρά πόδια και μεμβρανώδη φτερά. Στο κεφάλι φέρει νηματοειδείς κεραίες και τη στοματική του κηλίδα εξοπλίζει ένα μυζητικό όργανο επιμηκυμένο, γνωστό ως προβοσκίδα, με το οποίο εξάγει αίμα από τους ξενιστές του.

Το κουνούπι κατατάσσεται στην κατηγορία των ολομεταβολών, με τον βιολογικό του κύκλο να ολοκληρώνεται περίπου σε 10 έως 16 ημέρες από τη γέννηση του αυγού. Όλα τα στάδια του βιολογικού του κύκλου, εκτός από το ακμαίο, αναπτύσσονται σε υδρόβιο περιβάλλον.

Τα αυγά του κουνουπιού είναι πολύμορφα μικροσκοπικά, μικρότερα από 1 χιλιοστό, και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι εφοδιασμένα με επιφανειακά εξαρτήματα πλωτήρες. Γεννά περίπου 100 έως 500 αυγά ημερησίως και τα εναποθέτει πάνω στην επιφάνεια του νερού.

Από την εκκόλαψη του αυγού προκύπτει η προνύμφη. Η προνύμφη αναπτύσσεται αποκλειστικά σε υγρό περιβάλλον, έχει σχήμα σκωληκοειδές και τρέφεται με οργανικά υπολείμματα. Σε διάστημα 7 έως 10 ημερών, το κουνούπι ολοκληρώνει το προνυμφικό του στάδιο (3 στάδια) και μεταμορφώνεται σε νύμφη. Η νύμφη έχει σχήμα ερωτηματικού και αναπτύσσεται επίσης σε υγρό περιβάλλον. Το νυμφικό στάδιο διαρκεί λιγότερο από μια εβδομάδα, οπότε προκύπτει το ακμαίο άτομο το οποίο ζει περίπου 15 έως 20 μέρες.

Τα περισσότερα είδη κουνουπιών είναι νυχτόβια και δραστηριοποιούνται κυρίως τις πρώτες ώρες της δύσης του ηλίου. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες επηρεάζουν το έντομο αυτό. Υψηλή υγρασία σε συνδυασμό με έλλειψη ανέμου οδηγούν σε εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού τους.